MƯỜNG LAY – PHỐ BẢN BỜ SÔNG ĐÀ

 

 

 

Thị xã Mường Lai là thị xã có dân số thấp nhất và cũng là thị xã có số phường ít nhất nước. Hiện nay hầu hết vùng thấp của Thị xã Mường Lay nằm dưới lòng hồ thủy điện Sơn la. Hồ có diện tích khoảng 50 km2 và kéo dài hàng chục km.

 

Trên đường đi vãn cảnh lòng hồ, du khách có thể ghé qua đất Lai Châu để thăm và tìm hiểu về dinh thự Đèo Văn Long, thăm mô hình nuôi cá lồng của người dân bản địa. Đối với những du khách thích khám phá và ưa mạo hiểm với các hoạt động như câu cá trên sông Đà, leo núi khám phá Hang bản Bắc hay đi bộ xuyên rừng tới thăm các bản làng xa xa nằm ẩn mình bên vách núi, thì đây là điểm đến lý tưởng.

 

Khu dinh thự Đèo Văn Long được xây dựng từ năm 1916 – 1918, với khu nhà chính được xây 2 tầng trên một nền đất cao được gia cố bằng đá hộc.

 

Theo lời kể của những người cao tuổi trong vùng thì kiến trúc của khu dinh thự Đèo Văn Long là sự kết hợp giữa kiến trúc nhà sàn của người Thái với kiến trúc của người Pháp. 
Được xây dựng kiên cố như một pháo đài, khu dinh thự từng có tường bao cao trên 3m, dày 40cm, có bố trí nhiều lỗ châu mai (bức tường này chỉ còn tại vết tích của một số đoạn).

 

Công trình được xây bằng gạch chỉ, sàn bằng gỗ, mái lợp bằng loại ngói tách ra từ đá giấy – loại đã lúc mới tách rất mềm nhưng khi phơi nắng sẽ cứng như sành. Dinh thự nằm ở vị trí đắc địa tại ngã ba sông, có thể bao quát được mọi hoạt động của một vùng sông nước rộng lớn, đồng thời kiểm soát được con đường lên Mường Tè và Phong Thổ. Xung quanh ngôi nhà chính còn có những khu nhà quy mô nhỏ hơn dành cho những người giúp việc, binh lính, đền miếu, chuồng trại nuôi gia súc…

Do nằm thấp hơn tòa nhà chính, ngày nay các công trình này đã bị ngập một phần dưới làn nước của hồ thủy điện Sơn La.
 

 

Trở lại với lịch sử. Sau khi chiếm được Lai Châu, thực dân Pháp dựng chúa Thái Đèo Văn Trị, sau này được người con Đèo Văn Long nối nghiệp, cai quản Khu tự trị Thái ở Liên bang Đông Dương (chiếm phần lớn vùng Tây Bắc hiện nay).

Sau thất bại của thực dân Pháp ở trận Điện Biên Phủ năm 1954, Đèo Văn Long bay bằng trực thăng về Hà Nội rồi sau đó trốn sang Lào và tị nạn ở Pháp đến hết đời. Ngay sau khi Đèo Văn Long bỏ chạy, người dân trong vùng đã kéo đến phá hủy khu dinh thự của vị cựu lãnh chúa.

Kể từ đó đến nay, toàn bộ khu dinh thự bề thế một thời biến thành một đống đổ nát hoang lạnh đến rợn người.